Wat is endometriose?

Hoe wordt endometriose behandeld?

Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar, van pijnmedicatie en hormonale therapieën tot chirurgische ingrepen om de letsels te verwijderen. De keuze van het behandelplan moet vooral een onderlinge afspraak zijn tussen de patiënt en de zorgverlener, in functie van de behoeften van de vrouw en van de levensfase waarin ze zich bevindt. Voor elke behandeling geven we hieronder kort weer wat de behandeling inhoudt en welke de meest voorkomende bijwerkingen zijn. Voor een volledig overzicht van de bijwerkingen, contacteer uw arts of de bijsluiter van het geneesmiddel.

Pijnmedicatie

Pijnstillers

Pijnstillers zoals paracetamol werken pijnstillend en koortswerend. Ze werken in op pijn, maar er zijn geen studies die aantonen dat ze ook effectief zijn bij endometriose-gerelateerde pijn. Soms worden ze gebruikt in combinatie met NSAID’s.

Bijwerkingen: Paracetamol geeft bij normaal gebruik nauwelijks bijwerkingen. Soms komen overgevoeligheidsreacties voor, zoals huiduitslag, galbulten en koorts.

NSAID’s (Niet-Steroïdale Anti-Inflammatoire Geneesmiddelen)

Er zijn veel NSAID’s in de handel (acetylsalicylzuur, ibuprofen, naproxen, ...). Alle NSAID’s zijn behalve pijnstillend en koortswerend, ook sterk ontstekingsremmend. Door deze eigenschap worden ze veel gebruikt bij ziekten, waarbij de pijn door ontsteking wordt veroorzaakt.

Bijwerkingen: NSAID’s kunnen ernstige bijwerkingen hebben. De bekendste is maagpijn en de kans op een maagzweer. Andere bijwerkingen zijn de vertraagde bloedstolling (sneller blauwe plekken, wondjes blijven langer bloeden). Waar mogelijk moet men langdurig gebruik vermijden.

Hormonale behandelingen

Deze behandelingen gaan de aanmaak van hormonen voor de opbouw van het baarmoederslijmvlies, de eisprong en de menstruatie beïnvloeden. Hormonale behandelingen bestaan er onder verschillende vormen. Ze kunnen helpen om de pijn te bestrijden maar ze zullen de bestaande endometriosehaarden niet laten verdwijnen. Bovendien zijn ze niet allemaal geïndiceerd voor endometriose-gerelateerde pijn. Hormonale medicijnen hebben ongeveer 3 tot 6 maanden nodig voordat je goed kan merken of het wel of niet werkt. Wat voor de ene vrouw werkt, werkt daarom niet bij de andere vrouw.

Bijwerkingen: hoofdpijn, acné, gewichtstoename, tussenbloedingen.

De gecombineerde (anticonceptie)pil

De gecombineerde hormonale anticonceptiepil voorkomt de eisprong. De hormonen in deze anticonceptiepil zorgen voor geringe opbouw van het baarmoederslijmvlies waardoor bloedingen minder hevig zijn. De endometriosehaarden zullen door gebruik van een pil echter niet verdwijnen.

Bijwerkingen die bij het gebruik van de anticonceptiepil optreden zijn: hoofdpijn, gespannen borsten, misselijkheid, vocht vasthouden, emotionele of sombere stemming.

Progestagenen

Progestagenen zijn vrouwelijke hormonen, die een vergelijkbare werking hebben als het natuurlijke progesteron. Progestagenen blokkeren de menstruatiecyclus, de groei van baarmoederslijmvlies en van endometriosehaarden. Hierdoor valt de verdere ontwikkeling van endometriose stil en kunnen de klachten afnemen. De endometriosehaarden zullen door gebruik van een progestageen echter niet verdwijnen.

Bijwerkingen die bij het gebruik van progestagenen kunnen optreden zijn: hoofdpijn, borstgevoeligheid, gewichtstoename, onregelmatige vaginale bloedingen, vermoeidheid.

Hormoonspiraal

Het hormoonspiraal wordt in de baarmoederholte gebracht. Het geeft daar een progesteronachtig hormoon (levonorgestrel) af, waardoor het baarmoederslijmvlies zich niet ontwikkelt en in een ‘rustfase’ komt. Het hormoonspiraal werkt anticonceptief, enkele maanden na de plaatsing is de kans groot dat de menstruele bloedingen ophouden.

Het voordeel van het hormoonspiraal ten opzichte van bijvoorbeeld een anticonceptiepil, is dat het hormoon progesteron vooral in de baarmoederholte en in de vrije buikholte aanwezig is en slechts in zeer geringe mate in het bloed. Het hormoon werkt dus zeer lokaal. Als je als endometriosepatiënt met een hormoonspiraal begint, moet er wel na enkele maanden verbetering van klachten zijn. Zo niet, dan is het niet effectief genoeg.

De meest voorkomende bijwerkingen zijn: rugpijn en/of buikpijn, onregelmatig bloedverlies of een infectie van de baarmoeder.
 

GnRH-agonisten (Gonadotropine-releasing Hormone)

De GnRH-agonisten blokkeren vanuit de hersenen de menstruatiecyclus waardoor er een zeer lage oestrogeenspiegel in het bloed ontstaat en de ontwikkeling van endometriosehaarden stopt. De GnRH-agonisten worden per één of drie maanden met een injectie toegediend. Het nadeel van deze groep geneesmiddelen is dat ze ervoor zorgen dat er bijvoorbeeld opvliegers en andere verschijnselen van de overgang optreden.

Bijwerkingen die bij het gebruik van GnRH-analogen kunnen optreden zijn: opvliegers, nachtelijk transpireren, hoofdpijn.

GnRH-antagonisten

De GnRH-antagonisten blokkeren vanuit de hersenen de menstruatiecyclus waardoor er onmiddellijk een zeer lage oestrogeenspiegel in het bloed ontstaat en de ontwikkeling van endometriosehaarden stopt. De combinatie met add-back therapie (een lage dosis oestrogeen en progestageen), zorgt ervoor dat er minder menopauzale symptomen optreden en dat er geen risico is op verlies van botmineraaldichtheid op langere termijn. De endometriosehaarden zullen door gebruik van deze groep geneesmiddelen echter niet verdwijnen.

De meest voorkomende bijwerkingen zijn opvliegers of hoofdpijn.

Chirurgische ingrepen bij de behandeling van endometriose

In sommige gevallen zal een chirurgische ingreep worden overwogen. Vraag raad aan je gynaecoloog die met jou de voordelen en risico’s van onderstaande behandelingen zal bespreken.

Laparoscopie

Een laparoscopie, ook wel kijkbuisoperatie, is een ingreep waarbij de arts met een camera, de laparoscoop, in de buikholte kijkt. Soms kan laparoscopie gebruikt worden om een diagnose te stellen: de diagnostische laparoscopie. Of om via een aantal kleine sneetjes in de buikwand, de endometriotische letsels te verwijderen, de zogenaamde operatieve of therapeutische laparoscopie. Hiervoor worden twee tot vier kleine sneetjes in de buik gemaakt. Door de opening bij de navel wordt de laparoscoop, de camera in de buik ingebracht; via de andere sneetjes wordt hulp-apparatuur ingebracht (zoals een schaartje, een laser, een klemmetje e.d.) Door de minimale beschadiging van de buikwand (minimaal invasieve chirurgie) is de herstelperiode korter dan bij een laparotomie (waarbij de buikwand en het buikvlies door middel van een incisie worden geopend). De arts kan verklevingen, cysten, endometriosehaarden en zelfs een hele baarmoeder verwijderen.

Hysterectomie

Dit is de meest ingrijpende oplossing bij de behandeling van endometriose, omdat hierbij de baarmoeder gedeeltelijk of volledig verwijderd wordt. Toch betekent het daarom niet altijd dat er elders endometriosehaarden kunnen ontstaan/blijven bestaan. De experts zijn het erover eens dat ‘deze operatie enkel wordt toegepast wanneer de andere therapeutische behandelingen niet helpen en/of bij patiënten die geen kinderen meer wensen’. Hysterectomie kan abdominaal, laparoscopisch en vaginaal worden uitgevoerd.